Jenny Hasenack
Zilver, indium en yttrium. Drie elementen die volgens experts deze eeuw al uitgeput kunnen zijn, als we niets veranderen. De schaarste aan elementen krijgt steeds meer aandacht. En terecht, zeggen Moniek Tromp, hoogleraar materiaalchemie aan de Rijksuniversiteit Groningen en Gert-Jan Gruter, hoofd technologie bij Avantium.
Misschien is schaarste niet het goede woord, zegt Gert-Jan Gruter. “Er raakt niet echt iets op – behalve dan helium, dat opstijgt en in het heelal verdwijnt. De elementen zijn nog steeds aanwezig in de producten die worden weggegooid. Het probleem is eerder dat die elementen in zeer kleine hoeveelheden in die producten zitten. Daardoor is het vaak niet mogelijk of rendabel om grondstoffen terug te winnen.”
Daarnaast lijkt er eigenlijk best genoeg te zijn van de ‘schaarse elementen’, zegt Moniek Tromp. “Van kobalt is bijvoorbeeld nog een grote hoeveelheid aanwezig in onder andere mijnen in Congo. Maar ook omdat Congo een politiek instabiel land is en we de beelden van kinderarbeid daar zien, wordt het een kritisch materiaal genoemd. Het is dus ook de maatschappelijke context die zorgt voor het tekort”.
Dat maakt het probleem niet minder relevant. “Het is zeker belangrijk dat we meer aandacht gaan besteden aan de schaarste van grondstoffen.”, zegt Gruter. “Bij klimaatverandering hebben we al gezien dat hoe later we beginnen, hoe duurder en moeilijker wordt om het probleem op te lossen. We moeten nu echt actie ondernemen”.
De oplossing ligt wat betreft Gruter en Tromp niet alleen in het zoeken naar alternatieve materialen. “Je kunt batterijen ontwikkelen die kobalt vervangen door nikkel, maar dan zul je op een gegeven moment tegen een nikkeltekort aanlopen”, zegt Tromp. “De langetermijnoplossing zit in het recyclen van materialen. Als het productieproces circulair wordt kunnen we pas echt generaties vooruit kijken”. Gruter beaamt dat. “Recycling is echt de sleutel. En dat begint al bij het ontwerpen van een product. Dat moet al gebeuren met hergebruik in gedachten”.
“Er is kennis over recyclen”, zegt Tromp. “Vooral in Azië is veel onderzoek gedaan naar het recyclen van producten als bijvoorbeeld batterijen, maar in de praktijk gebeurt het nog weinig, omdat het vaak tijdrovend en duur is. Om recycling te stimuleren is zeker geld nodig.”
“Als je kijkt naar hoe lang we de aarde nog willen gebruiken is het eigenlijk raar dat we elementen gebruiken die bijna op zijn”, zegt Gruter. “Zonder recycling financieel te stimuleren blijft het gebruik van virgin materialen goedkoper. De overheid heeft hier echt een taak in”.