Voor veel mensen is tandpasta iets wat je dagelijks gebruikt, en meestal zit hier een vorm van fluoride in. Maar tandpasta zonder fluoride is ook in de omloop, want blijkbaar is niet iedereen het eens over de schadelijkheid van fluoride. Wat is fluoride, waarom zit het in tandpasta en is het schadelijk voor je?
Stand van zaken
Wat is fluoride?
Fluoride is de negatief geladen versie van het element fluor, dat in kleine hoeveelheden in de natuur voorkomt in mineralen als vloeispaat of apatiet. Het zit vooral in tandpasta en andere tandverzorgingsproducten, maar ook als organische verbinding in bijvoorbeeld Teflon.
Hoe werkt het?
Tanden en botten in het menselijk lichaam bestaan onder andere uit hydroxylapatiet. Door fluoride aan te brengen op de tanden, wordt de hydroxylgroep, bestaande uit zuurstof en waterstof, uit het apatiet vervangen door het fluoride. Hierbij ontstaat fluorapatiet of fluorhydroxyapatiet. Dit maakt het tandglazuur minder oplosbaar in zuren afkomstig van voedsel. Het heeft ook direct effect op tandplakvorming, doordat het de ‘tandplak-producerende’ organismes onderdrukt. Daarnaast bevordert het de remineralisatie of reparatie van tandglazuur waar gaatjes zijn ontstaan.
Is het gevaarlijk?
Voor vrijwel alle stoffen geldt dat de schadelijkheid afhangt van de dosis waarin je een stofje gebruikt. Dit geldt ook voor fluoride. In een langdurig onderzoek naar de effecten van toegevoegd fluoride in drinkwater in de jaren zeventig van de vorige eeuw toonden de onderzoekers aan dat het toevoegen van grote hoeveelheden fluoride aan drinkwater schadelijke gevolgen kan hebben, wat in 1976 al leidde tot een verbod in Nederland.
Hierbij moet je je realiseren dat het bij die metingen ging om hoge concentraties van 4 tot 8 milligram per liter. Als je je leven lang zulke hoge doseringen binnenkrijgt, kan je als gevolg te maken krijgen met versnelde verkalking van je botten en bij de hoogste concentraties kan er crippling fluorose ontstaan, een bot- en tandaandoening waarbij botbreuken veel meer voorkomen. Tegenwoordig is de norm voor toegevoegd fluoride 1 milligram per liter, want bij deze concentratie is de gezondheid gewaarborgd.
Bij langdurig en veel gebruik van fluorideproducten is er kans op fluorose. Fluorose is een tand- en botaandoening, waarbij permanent donkere vlekken op de tanden en botten ontstaan. Het aanhoudend doorslikken van tandpasta (erwtgrootte of meer) kan leiden tot milde fluorose. Ook zijn er aanwijzingen dat langdurig gebruik van fluoridetabletten tot fluorose kan leiden.
Er is ook veel ophef ontstaan door een studie in The Lancet, waarin de onderzoekers keken naar neurotoxische stoffen. Hierbij kwam naar voren dat ook fluoride schade kan toebrengen aan de hersenen. Ook hier moet je weer opletten op hoe realistisch de condities zijn die de onderzoekers hebben gebruikt. Een overdosering is nooit goed voor je.
Bij normaal gebruik hoef je niet in paniek te raken. Onderzoekers uit India onderzochten ook hoe gevaarlijk fluoride is, en daaruit kwam naar voren dat pas bij hele hoge doses sprake was van toxiciteit en zelfs dan observeerden ze dat niet altijd.
Toekomstbeeld
Om fluorose te voorkomen wordt aanbevolen om blootstelling aan fluoride in de eerste drie tot zes jaar van een kinderleven te minimaliseren. Ook raden onderzoekers clinici aan om zowel de voordelen als de eventuele risico’s met ouders te bespreken, om hen zo een compleet en goed geïnformeerd beeld te geven.
De fluoride die je binnenkrijgt heeft dus zeker een gunstig effect op de tanden en bij normaal gebruik bestaat er geen gevaar. Mocht u zich toch zorgen maken, maak dan een afspraak met uw persoonlijke tandarts of het RIVM om deskundig advies in te winnen.
Bronnen:
- Fluoride in ziekte en toxicologie
- Effect van fluoride op melktanden
- The Lancet-artikel
- Risico op glazuurfluorose en gaatjes
- Verslag van Nederlands onderzoek naar fluoride in drinkwater
- Efficiëntie en veiligheid van fluoride voor jonge kinderen
Met dank aan Cor van Loveren van het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam voor aanvullende informatie.